Nazwa epoki

Epoka, która nastąpiła między romantyzmem a Młodą Polską, swą nazwę zawdzięcza zachodnioeuropejskiemu nurtowi światopoglądowo-filozoficznemu, a dokładniej czołowemu dziełu, zawierającemu zbiór przyświecających jej idei. Francuski filozof August Comte, pisząc sześciotomowy Kurs filozofii pozytywnej (publikowany w latach 1830-1842) nie przeczuwał pewnie, że tworzy historyczną nazwę epoki, której symbolem były – jak pisze Tadeusz Bujnicki w swej książce Pozytywizm - takie przymiotniki, jak realny (łączy się z odrzuceniem wszystkiego, czego nie da się naukowo udowodnić), praktyczny, użyteczny (taki, który ma konkretne, jasne cele i dąży do ich spełnienia), pożyteczny, pewny, ścisły oraz względny. Takie znaczenia w XIX wieku nosił termin „pozytywny”, czyli „pozytywistyczny”.

Istnieją także inne nazwy epoki, wśród których, w zależności od dominujących tendencji, najpopularniejsze są realizm i naturalizm (nazwy rozpowszechnione zwłaszcza w Europie) oraz epoka popowstaniowa.

Zarówno realizm, jak i pozytywizm odnoszą się do „zjawisk ogarniających całą kulturę europejską; przez pozytywizm rozumie się w tej terminologii panujący światopogląd i styl kultury, przez realizm – główny wówczas prąd literacki” (H. Markiewicz, Pozytywizm, Warszawa 2002).

„Próby przemianowania „pozytywizmu” na „realizm” podjęto również w Polsce. Nie przyniosły jednak oczekiwanych rezultatów. Utrwaliły jedynie zwyczaj nazywania „pozytywizmem” panującego w drugiej połowie XIX w. światopoglądu i stylu kultury, a „realizmem” – głównego prądu literackiego epoki”

M. Kuziak, Pozytywizm, [w:] Ilustrowane dzieje literatury. Od Antyku do Współczesności, Bielsko-Biała 2003, s. 228.

Nie należy zapominać, że termin „pozytywizm” podkreśla socjologiczne nastawienie, które determinuje badacza i filozofa do zwrócenia uwagi na jednostkę, pojmowaną jako część społeczeństwa i ludzkości.

  Dowiedz się więcej