Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
Realizm to artystyczna próba odtworzenia życia takim, jakie ono jest. Zadanie artysty sprowadza się do opisu tego, co widzi w najdokładniejszy i najuczciwszy sposób, jak to tylko możliwe.
Realizm jako ruch artystyczny narodził się w osiemnastowiecznej Europie. Początkowo był wyrazem sprzeciwu wobec klasycznym, czy znanym z romantyzmu, konwencjom sztuki ukazywania życia ludzkiego bardziej wzniosłym, racjonalnym, uporządkowanym, uduchowionym niż było ono w rzeczywistości. Realizm starał się sportretować człowieka i jego żywot w możliwie najbardziej obiektywny sposób.

Rozwój realizmu związany był ściśle z rozwojem naukowym dziewiętnastowiecznej Europy, opartym na takich metodach badawczych jak obserwacja, dokładne rejestrowanie, a następnie teoretyzowanie naturalnych zjawisk. Swój rozkwit realizm zawdzięcza również przypadającej na ówczesny okres wrażliwości pisarzy na problematykę społeczną i podejmowanie przez nich prób reformy złej sytuacji. Do najwybitniejszych przedstawicieli realizmu w literaturze zalicza się takich pisarzy jak: Honoré de Balzac, Karol Dickens czy Stendhal (właśc. Henri Beyle), Lew Tołstoj, ale to pierwszego z nich uznaje się za ojca realizmu powieściowego, zwanego również „wielkim” czy „dojrzałym”.

Jak podaje Michał Kuziak: „Świat w utworze realistycznym ukazany jest w optyce przeciętnego odbiorcy i oceniany zgodnie z przyjętą moralnością i zasadami zdrowego rozsądku. Kreacja takiego świata uznaje regułę typowości”. Realizm w XIX-wiecznej powieści jest bardzo mocno powiązany z ówczesnymi realiami społecznymi.

„Mieszczańska epopeja”, jak mawiają o omawianym nurcie współcześni badacze, koncentrowała się niemal wyłącznie na życiu właśnie tej warstwy społecznej. Tadeusz Bujnicki pisze: „Dziewiętnastowieczny realizm opierał się na przekonaniu, iż dzieło literackie jest pełnym sprawozdaniem z ludzkich doświadczeń, opisem zachowań i stosunków, przedstawieniem szczegółów życia i jego tła, wreszcie dokładnym odwzorowaniem typowych charakterów. Tak napisany utwór powinien zaspokajać ciekawość czytelnika”. Widzimy zatem, iż mieszczanie nie byli tylko bohaterami powstających wówczas powieści, ale i ich głównymi odbiorcami.

Do założeń realizmu powieściowego zaliczyć można:

- nastawienie poznawcze,
- wysoki stopień prawdopodobieństwa przedstawionej wizji świata,
- postaci i sytuacje charakterystyczne dla ówczesnych realiów,
- maksymalizacja w zakresie uszczegółowienia obrazu.

Powieść realistyczna rozwijała się głównie w Europie. Nie tylko we Francji, gdzie się narodziła, ale również w Rosji czy Wielkiej Brytanii. Bujnicki pisze o realizmie znanym z literatury lat trzydziestych XIX wieku: „W dziełach wielkiego (dojrzałego) realizmu obraz świata pokazany został jako wynik pogłębionej analizy psychologiczno-socjologicznej. Były to zazwyczaj powieści ukazujące świat po wielkich przemianach społecznych i politycznych – po Wielkiej Rewolucji Francuskiej, wojnach napoleońskich, oraz w okresach następującej po nich stabilizacji. Jest to rzeczywistość ,w której kształtowały się zręby nowoczesnej mieszczańskiej cywilizacji, a zarazem świeża była jeszcze pamięć wcześniejszych wstrząsów”.

Za typowego dla powieści realistycznej bohatera uznaje się jednostki silne i przedsiębiorcze. Najczęściej nie były to postaci ograniczone do swoich czasów, ale swoim postępowaniem zadawały się je wyprzedzać. Cechą bohaterów powieści realistycznej była też rozbudowana psychika i nieprzeciętny charakter oraz umiejętność współpracy i brania losu w swoje ręce.

Realizm odcisnął swe piętno również na dramacie. Utwory sceniczne charakterystyczne dla tego nurtu wywodziły się z obserwacji ludzkich zachowań. Dlatego też nie tylko scenografia, ale i kostiumy, a przede wszystkim problematyka, ówczesnych sztuk były odzwierciedleniem XIX-wiecznej rzeczywistości.

Realizm najpierw przejawiał się we wspomnianych kostiumach i scenografii. Od roku 1850 produkcje teatralne z roku na rok stawały się coraz bardziej „dokładne” pod względem odzwierciedlania ówczesnych realiów.

We Francji, głównie dzięki dramatom dwóch twórców, realizm zyskiwał sobie coraz więcej zwolenników, chociaż obydwaj oni odnosili się do różnych wartości i tradycji.

Pierwszym z nich był Aleksander Dumas (syn). Jego powieść Dama kameliowa, została zdramatyzowana, czyli przerobiona na sztukę, w 1852 roku. Uważa się ją do dziś za szczytowe osiągnięcie melodramatu. Utwór ten doczekał się wielu adaptacji oraz trawestacji, najsłynniejszą z nich jest opera Verdiego La Traviata. Utwór Dumasa poświęcony był losom paryskiej kurtyzany.

Drugim ważnym dramaturgiem realistycznym był Emile Augier. Podobnie jak u Dumasa, bohaterami jego utworów byli zwykli ludzie i ich życiowe rozterki.

Jednak za ojca dramatu realistycznego uważa się Norwega, Henryka Ibsena. Artysta ten doprowadził do perfekcji formułę sztuki teatralnej. Swoje utwory budował wokół szokujących i wstrząsających ówczesną widownię problemów. W jego dziełach nie ma co szukać monologów, ponieważ nie były one „życiowe”. Ibsen bez skrupułów atakował w swej twórczości warstwę mieszczańską, a zwłaszcza jej zakłamanie. Poza tym tematami poruszanymi przez wielkiego Norwega były m.in.: eutanazja, pozycja kobiet, syfilis, wojna i związane z nią brudne interesy.

Do najważniejszych dramatów Ibsena zalicza się: Upiory z 1881 roku (dzieło poruszające zagadnienie dziedziczenia grzechów rodziców przez ich dzieci oraz syfilisu), Podpory społeczeństwa z 1877 roku (dramat ukazujący interesy wiążące się z wojną), Hedda Gabbler z 1890 (historia kobiety, która popełnia samobójstwo, ponieważ nie może znieść nudy), Nora czyli dom lalki z 1879 roku (Opowieść o Norze, która zostawia swojego męża Torvalda oraz dzieci).

George Bernard Shaw
był natomiast najwybitniejszym przedstawicielem dramatu realistycznego w Anglii. Znakiem rozpoznawczym dla twórczości tego artysty jest nietuzinkowe poczucie humoru. Shaw ośmieszał społeczeństwo, aby w ten sposób je edukować i zmieniać. Jego sztuki opierały się na podobnym schemacie. Najpierw ukazywał obowiązujące ówcześnie postawy społeczne, a następnie je ośmieszał i ukazywał nowe rozwiązania. Do jego najsłynniejszych dzieł zalicza się: Profesja Pani Warren (poświęcone prostytucji), Major Barbara (krytyka polityki Armii Zbawienia), Pigmalion. Romans w pięciu aktach (dramat poświęcony rozwojowi społecznemu kobiety). Słynny broadwayowski musical My Fair Lady jest adaptacją właśnie tej ostatniej sztuki.

Dramat realistyczny znalazł również zwolenników w Rosji za sprawą twórczości Antona Czechowa. Dramaty tego artysty różniły się od pozostałych głównie swoim poetyckim wydźwiękiem, symbolizmem, psychologizmem postaci. Bohaterowie utworów Czechowa często wpadali w pułapki społeczne, sytuacje bez wyjścia. Uważał swoje dzieła za komedie, podczas gdy widownia zawsze odbierała je jako tragedie. Dzieła Czechowa pozbawione są rozbudowanej fabuły, skupiając się na jednym wydarzeniu.



Polecasz ten artykuł?TAK NIEUdostępnij






  Dowiedz się więcej
1  Placówka - streszczenie
2  Filozofia pozytywizmu
3  Sytuacja polityczna w trzech zaborach